Cho Hội Phết thêm vui

Hội Phết là lễ hội dân gian được tổ chức từ ngày 11 đến ngày 13 tháng Giêng hàng năm tại xã Hiền Quan, huyện Tam Nông để tưởng nhớ và tôn vinh công lao của nữ tướng Thiều Hoa Công Chúa - Đức Thánh Mẫu Đại Vương, người giúp Hai Bà Trưng đánh giặc cứu nước; cầu bình an, mùa màng bội thu và cầu cho mọi người dân luôn dồi dào sức khỏe để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

 Rước kiệu trong Hội Phết Hiền Quan. Ảnh: Nguyên An

Tương truyền năm 16 tuổi, Thiều Hoa đến tu tại chùa Phúc Thánh - Hiền Quan. Nghe tin Trưng Trắc dấy binh khởi nghĩa, Thiều Hoa tập hợp được đội quân 500 người, hàng ngày luyện tập võ nghệ, chơi trò đánh Phết, phóng lao, rồi về Hát Môn tụ nghĩa. Đứng dưới cờ của Hai Bà Trưng, được Trưng Trắc phong làm “Đông cung tướng quân” lĩnh ấn tiên phong về Luy Lâu đánh Tô Định. Bình xong giặc, Trưng Vương phong thưởng các tướng. Thiều Hoa không nhận quan chức ở triều, xin được về bản xã và được Trưng Vương ban cho xã Song Quan (Hiền Quan ngày nay) làm thực ấp. Một năm sau Thiều Hoa mất, nhân dân lập miếu thờ và Trưng Vương ban cho sắc phong là “Phụ quốc Công chúa”. Hàng năm, nhân dân trong vùng tổ chức Hội Phết để tưởng nhớ công đức của bà.

Hội Phết được diễn ra theo tuần tự: Khi tuần tế lễ và đọc tiểu sử của bà Thiều Hoa xong thì tiến hành rước quả Phết được đẽo gọt rất kì công từ củ tre, đòn Phết là gốc tre cong khoằm kiểu guốc võng, có cán là thân cây tre liền gốc, đòn Phết dài khoảng 1m50. Lễ rước quả Phết được tổ chức long trọng, người giữ quả Phết phải là người trong sạch, gia đình trong năm không có tang tóc, con cái đề huề. Ngày 12 tháng Giêng “Sơ tập đả quân” dân làng, già, trẻ, gái, trai cùng nhau ra tụ tập ở ngoài bãi Phết. Ngày 13 tháng Giêng chính hội “Điểm binh kì pháp”. Ông thủ Phết đọc bài hò trong thời gian chừng 5 - 7 phút, khi hò xong thủ Phết tung tung quả Phết trên tay mấy lần rồi tung xuống hố (còn gọi là lò Phết).

Khi quả Phết đã nằm trong hố ấy là lúc cuộc thi bắt đầu. Các đấu thủ cầm dùi Phết đua nhau chen vào moi quả Phết ở dưới hố lên. Cùng với tiếng chiêng trống là những tiếng “cốp, cốp” của các dùi Phết va vào nhau. Khi quả Phết đã được moi dưới hố lên thì mọi người đua nhau dùng sức lực của mình vào cướp, ném về phía phe của mình đang đứng. Khi Phết đã gần về phía đích của phe nào thì cả biển người đổ xô về hướng đó. Tiếng reo hò vang động như sóng dậy triều dâng, át cả tiếng chiêng trống bên ngoài. Nếu ai cướp được quả Phết mà không có người nào đuổi theo hoặc có người đuổi theo nhưng không chạm được vào người cầm quả Phết thì được coi là thắng cuộc.

Với quan niệm gia đình hay cá nhân nào cướp được quả Phết thì cả năm đó gặp nhiều may mắn, nên ai cũng cố gắng để cướp Phết về nhà. Nếu như trước đây, mọi người tranh cướp Phết khá ôn hoà, thì vài năm gần đây đã có những hình ảnh không đẹp khi tranh cướp Phết làm ảnh hưởng đến mục đích, ý nghĩa tốt đẹp của lễ hội. Nhằm tổ chức long trọng, an toàn, tiết kiệm, không phản cảm, không có hình ảnh bạo lực trong bãi Phết và tạo ấn tượng tốt trong lòng du khách thập phương, thiết thực hưởng ứng chương trình “Du lịch về cội nguồn năm Đinh Dậu 2017” của tỉnh, huyện Tam Nông đã chỉ đạo UBND xã Hiền Quan xây dựng kế hoạch tổ chức Hội Phết năm 2017 với nhiều nét mới: Phần Lễ gồm rước nhang án và sắc phong, Tế lễ theo nghi thức cổ truyền của địa phương; mít tinh tại Đền, dâng hương tại Lăng Đức Thánh Mẫu (Thiều Hoa Công Chúa). Phần hội gồm: Tổ chức chợ quê; đêm giao lưu văn nghệ; hoạt động thể dục thể thao: Cờ tướng, bóng chuyền hơi nữ; kéo quân đánh Phết.

Năm nay ban tổ chức lễ hội huy động lực lượng trong các khu dân cư của xã Hiền Quan tham gia đánh Phết là 100 người, chia thành 2 đội giáp thượng và giáp hạ, mỗi đội 50 người. Các thanh niên đánh Phết được thắt đai xanh và đỏ để phân biệt giữa hai đội. Bãi đánh Phết được ban tổ chức lễ hội cắm cây nêu và dải băng giới hạn. Lực lượng bảo vệ an ninh trật tự lễ hội đã xây dựng kế hoạch bảo đảm tốt công tác an ninh trật tự, phân luồng giao thông; trông giữ phương tiện của nhân dân du khách. Đặc biệt trong thời gian kéo quân và đánh Phết, lực lượng an ninh sẽ xử lý nghiêm tại chỗ các trường hợp quá khích trong quá trình tranh Phết.

Ban tổ chức cũng đã có những nội quy, quy định đối với người dân đến dâng hương tại các nơi thờ tự; khi tham gia kéo quân, tranh cướp Phết. Đối với lực lượng tranh, cướp Phết phải tuân thủ giới hạn bãi cướp Phết của Ban tổ chức quy định, khi Phết đã ra khỏi giới hạn quy định thì không được săn đuổi, tranh cướp.

Hội Phết đông vui nhộn nhịp luôn thu hút đông đảo du khách thập phương về chung vui, vì thế mà ngày hội của làng Hiền được bay gần lan xa với câu ca “Mười một là hội Hương Nha, mười hai Gia Dụ, mười ba hội Hiền”. Để hội Phết trở thành món ăn tinh thần lành mạnh, hy vọng từ mùa xuân này mọi người dân tham gia cướp Phết ứng xử đúng nội quy, quy định góp phần xây dựng hình ảnh lễ hội truyền thống đẹp hơn trong con mắt du khách.

Nguồn: Phan Văn Ngọc - baophutho.vn